AV.CANKUT EMİROĞLU
BİLİMDE ETİK VE ARAŞTIRMA ETİĞİ İÇİNDE ETİK DIŞI DAVRANIŞ VE BUNLARIN HUKUKSAL BOYUTU
İçindekiler
ÖZET
Toplumun ilerlemesi için ve bilim gerekli ve vazgeçilmezdir. Toplumun gelecek bakımından daha iyi yerlere gelmesi ve o toplumda yaşayan kişilerin refah düzeyinin artması bilimin gelişimine sıkı sıkıya bağlı bulunmaktadır. Bilim, hayatı iyi şekilde devam ettirebilmek için gerekli olduğu açıktır. Yalnız bilimde gelişmenin olumlu olduğu kadar bazen olumsuz yönleri de olabilmektedir, örnek vermemiz gerekirse bilimin bazen yarattığı ürünler, hatalı ve yanıltıcı olmasıyla karşımıza çıkmaktadırlar. Bunun sonucunda da toplum, olumsuz olarak da derinden etkilenebilmektedir. Bu nedenle de bilimin gelişmesi sürecinde ortaya çıkma şansı olan hatalı ve yanıltıcı bilgilerin azalması için bazı önemli ilkeler var olmaktadır. Bu ilkelerden biri ise etik ilkelere uyulması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilimde etiğin aslında bilimin doğasında olan bir kavram olduğunu kabul etmemiz mümkün olabilmektedir. Bilimin amacına baktığımız zaman, bilimin amacının bilimsel bilgiye ulaşıp bu bilgileri toplumun yararına kullanmak olduğunun aşikar olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Bu süre zarfı içinde sahte karlık yapma ve aldatma, bilimin içinde asla olmaması gereken kavramlar olduğunu kabul etmemiz gerekmektedir. Ne yazık ki toplumda etik dışı hareketleri görmemiz mümkün olmaktadır. Bu etik dışı davranışlar: intihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayım, dilimleme, haksız yazarlık ve daha birçok bunun gibi birçok davranışlardır. Bu çalışmanın birinci kısmında bilimsel araştırma ve yayın etiğinde hangi eylemlerin etik dışı olduğunu detaylı olarak inceleyip hukuksal boyutunu tartışmaktayız. İkinci kısımda etik dışı davranışları denetleyen etik kurulunun görevlerini, etik kuruluna başvuru şeklini kurulun çalışma esaslarını detaylıca bakmaktayız. Üçüncü bölümde, etik kurulunun kararlarına karşı hukuksal yol hakkında bilgi vermekteyiz. .
ABSTRACT
For the advancement of society and science is necessary and indispensable. The future of the society to the better places and the welfare of the people living in that society are closely linked to the development of science. Science is indisputable in order to maintain a good life. It is possible to have positive as well as negative aspects of development in science. As a result, society can be affected deeply negatively. For this reason, there are some important principles for decreasing the misleading and misleading information which has the chance to emerge during the development of science. One of these principles is compliance with ethical principles.It is possible to accept that ethics in science is actually a concept inherent in science. When we look at the purpose of science, it is obvious that the aim of science is to reach scientific knowledge and use it for the benefit of society. In the meantime, we have to accept that there are concepts that should never be involved fraud and deceit in science. Unfortunately, we are able to see unethical movements or behaviors in society. These unethical behaviors: plagiarism, falsification, distortion, republishment, slicing, unfair authorship are examples of many unethical behaviors.
In the first part of this study, we examine in detail what actions are unethical in the ethics of scientific research and publication and discuss its legal dimension. In the second part, we look at the duties of the ethics committee that supervises unethical behaviors, the manner of application to the ethics committee and the working principles of the ethics committee. In the third part, we give information about the legal way against the decisions of the ethics committee. I. BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİNE AYKIRI EYLEMLER
A. YÖKTEKİ YÖNERGEYE GÖRE ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİNE AYKIRI EYLEMLER
“Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler
Madde 4 - (1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır:
a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
b) Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,
c) Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
ç) Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,
(2) Diğer etik ihlal türleri şunlardır:
a) Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,
b) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,
c) İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek,
ç) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak,
d) İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak,
e) Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,
f) Dayanaksız, yersiz ve kasıtlı olarak etik ihlal isnadında bulunmak,
g) Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak,
h) Araştırma ve deneylerde, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek,
ı) Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak.
i) Araştırma ve deneylerde mevzuatın veya Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak.
j) Araştırmacılar ve yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlüğüne uymamak,
k) Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak,
l) Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak,
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller
Madde 5 - (1) Bir başkasının özgün üslup ve ifadesinin aynen kullanmamak şartıyla, anonim bilgilerin, bilim alanlarının temel bilgilerinin, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.”(MADDE 4 VE 5 YÖNERGE YÖK)
B. ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR, BU DAVRANIŞLARIN HANGİ KONULARDA OLDUĞU İLE İLGİLİ YÜZDE VE BU DAVRANIŞLARIN HUKUKSAL BOYUTU
1. ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR HAKKINDA ÖRNEKLER
Etik dışı davranışlar hakkında örneklemeler:(OSMAN, 2009)
1- İntihal:
Örnek: A adlı kişi bir kitap yayınlamakta ve bu kitapta detaylıca bir konu hakkında bilgiler yer almaktadır. B kişi de o kişinin kitabını almakta, o bilgileri doğrudan kullanmakta, hatta kullanırken hiçbir atıfta da bulunmamakta ve o bilgileri kullanarak bir eser yaratmaktadır. Bu örnek intihalin en çok karşılaşılan ve en basit örneklerinden biridir.
2- Sahtecilik diğer adı ise uydurma:
Örnek: A adlı kişi bir eser meydana getirmek için bilgi toplamaktadır. Bunun için araştırma yapmaktadır, bazı bilgilere ulaşamamakta ve bütçesi az olduğu gibi nedenlerle araştırma yapamamakta yalnız o araştırma yapılmış gibi göstermektedir. Yapmadığı bir araştırmayı yapmış gibi gösterip bu bilgilerle eseri yaratması uydurma ve sahtecilik teşkil etmektedir.
3- Aldatmaca :
Örnek: A adlı kişi bir çalışma için bilgi toplamaktadır.Araştırma yaparken beklemediği ve bu çalışmanın amacı ile ters düşen sonuçla ulaşmıştır. Literatür kısmı ile ters bilgiler ortaya çıkmıştır. Bu yüzden çalışmanın geçerliliği konusunda tartışma olmaması için bu sonuçların çıkmasında etmen olan bazı şeyleri değiştirmekte ve kendine göre uyarlamaktadır. Bunun en basit örneği ise o çalışma için yaptığı araştırmada ki o vereceği bilgilere ters düşecek bilgileri çıkarması olarak tanımlana bilmektedir.
4- Yayını tekrar etmek:
Örnek: A adlı kişi kendi eseri olan yayını X adlı dergiye göndermektedir, bu yayını belli bir zaman sonra Y dergisini de göndermekte ve o gönderimden sonra aynı yayının iki dergide de yayınlamış olması ile ortaya çıkmaktadır. Son zamanlarda iyi dergiler yazarlardan o yayının başka dergilerde yayınlanmaması için yazı almaktadırlar ama buna rağmen hala o kendi yayınını farklı dillere çevirip başka yerlerde yayınlatan yazarlar mevcut olabilmektedir.
5- Bir yayının bölünerek parça şeklinde yayınlanması:
Örnek: A adlı kişi bir eser meydana getirmekte, bu eseri de daha fazla yerde yayınlatmak amacıyla bu eserini belirli bölümlere bölerek yayınlatması durumudur, burada önemli olan husus bu yayının bölümlere ayrılıp parçalanıp farklı şekilde yayınlatıldığı zaman bütünlüğünün bozulması olarak ortaya çıkmaktadır. Bütünlük bozuluyorsa etik dışı olarak sayabilmemiz mümkün olmaktadır.
6- Yazarların adının kullanılması:
Örnek: A adlı kişi eseri yaratırken B,C ve D kişisinden yardım almaktadır, A eserinin yayınlatırken B,C kişisini yazar olarak göstermiş D adlı kişiyi göstermemektedir.
Örnek: A kişisi eseri yaratırken B,C,D kişisinden yardım almaktadır yalnız eseri yayınlarken B,C,D ve E adlı kişiyi yazar olarak göstermektedir. E kişisi oysa bu esere hiçbir emeği olmamasına rağmen A adlı kişinin yakın arkadaşı olduğu için böyle bir şey yapılmaktadır.
Örnek: A eserini yaratırken, B ve C ona yardım etmektedir. Yalnız üç tane yazarla bu eserin iyi durmayacağını düşündükleri için diğer yazarlardan onların haberi olmaksızın adlarını yazma durumu da bu etik dışı davranışa örnek gösterilmektedir.
7- Destekçiler yazmama durumu ve teşekkür kısmında eksiklik durumu:
Örnek: A adlı kişi eserinde X,Y,Z adlı gerçek veya tüzel kişilerden destek almıştır, bunun sonucunda eser meydana gelmiş yalnız o eserin sonucunda destekçi olarak X adlı kişiyi yazmamaktadır.
8- İnsanların ve hayvanların üzerinde yapılan araştımalar da etik dışı davranış durumu:
Örnek: İnsan ve hayvanlar üzerinde araştırma yapan A adlı ilaç şirketi bazı kontroller ve gerekli önlemler olmadan araştırmaya başlamıştır ya da gerekli bilgilendirmeyi araştırma yapacağı gönüllere yapmaması örnek gösterilmektedir.
9- Kaynaklarda taraflılık durumu:
Örnek: A adlı kişi bir eser meydana getirirken tartışma kısmında kendi konusu ile sadece destekleyici kaynakçalar göstermektedir. Yani aksi yöndeki çalışmalar hiç göstermemekte ve aksi yöndeki çalışmalar hakkında hiç atıf bile yapmamaktadır. Destekleyici ya da aksi yöndeki çalışma makalelerinin kaynak olarak verilmesi gerekir. Eğer yalnızca kendi sonuçlarını destekleyici makaleleri kaynak gösterip aksi yöndeki çalışmalara atıf yapmaz ve göstermez ise bu taraflı yazılım ortaya çıkmaktadır.
10- Objektif olmadan yani taraflı olarak yayın yapma:
Örnek: A adlı kişi bir eser meydana getirmek istemektedir. Bu eserin meydana gelmesi için ekonomik desteğe ihtiyaç duymaktadır. Bu konu hakkında ticari bir amacı olan X şirketi A adlı kişiye ekonomik yardım sağlamaktadır. Bu nedenle araştırmacı olan A adlı kişi çalışmasında objektifliğini kaybetmekte ona destek veren X şirketi lehine çalışmasının sonuçlanması için çalışmaya başlamaktadır.
2. ETİK DIŞI DAVRANIŞLARIN NE KONUDA OLDUĞU İLE İLGİLİ YÜZDELER
“Bilimsel iletişimin en önemli yayın araçları olan bilimsel süreli yayınlarda yayın etiğine ne derece uyulduğu konusunda çeşitli araştırmalar yapılmaktadır. Bu konudaki çalışma sonucunda etik kurallara uymayan durumlar 7 başlık altında toplanmış ve karşılaşılan durumlar yüzdeleri ile belirtilmiştir. Bu başlıklar ve yayın etiğine uymayan durumlar şu şekilde sıralanabilir; başkalarına ait bilgi, örnek, vaka ya da verilerin izinsiz ve kaynakçada gösterilmeden yayınlanması (%20.6); başkalarına ait eserlerden kaynak verilmeden alıntı yapılması (%20.6); bir yayının birden fazla dergide yayımlanması (%19.6); yayında emeği geçmeyenlerin adına yer verilmesi (%19.6); bir çalışmanın bölümlere ayrılarak yayımlanması (%9.5); aynı çalışmanın Türkçe ve yabancı bir dilde ayrı ayrı yayımlanması (%8) ve diğer başlığı altında toplanan çeşitli durumlar (%4) olarak saptanmıştır.”(ARDA, 2001 AKTARAN UÇAK & BİRİNCİ, 2008)
3. ÖRNEK OLARAK ETİK DIŞI DAVRANIŞ OLAN İNTİHAL(AŞIRMA) HAKKINDA GENEL BİLGİ VE İNTİHALIN HUKUKSAL BOYUTU
İntihal adlı etik dışı davranışlara baktığımız zaman, sahibine atıf yapmadan özgün fikrin çalınması eylemi olarak kabul edilmekte ve sonuçları her açıdan telafi edilemeyecek kadar kötü olmaktadır. İntihalin en açık ve can alıcı noktaları ise önceden yayınlanmış bir eseri kendi çalışması olmamasına rağmen kendi çalışması şeklinde sunması ve bundan kar sağlamaktadır..
Hukuksal boyutu olarak: Örneği sıkça görülen ve dava konusu olan bir olay bakımından çalışmada inceleme yapılmaktadır. Bu olayda intihal nedeniyle dava edilen kişilerin hangi maddelere göre dava edilebileceğine, ne gibi yaptırımlar öngörüleceğine hakkında çalışma da bilgi verilmekte ve sansasyon yaratan Maranki ve Volkan Özdemir davası hakkında bilgi verilmektedir.
a) CEZAİ BAKIMDAN YAPTIRIMLAR
“ Madde 71 - (DEĞİŞİK MADDE RGT: 08.02.2008 RG NO: 26781 KANUN NO: 5728/138) (KOD 5) (KOD 4) (KOD 3) (KOD 2) (KOD 1) Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:
1. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
2. Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunamaz.
3. Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
4. Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
5. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
6. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
Bu Kanunun ek 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında bahsi geçen fiilleri yetkisiz olarak işleyenler ile bu Kanunda tanınmış hakları ihlâl etmeye devam eden bilgi içerik sağlayıcılar hakkında, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Hukuka aykırı olarak üretilmiş, işlenmiş, çoğaltılmış, dağıtılmış veya yayımlanmış bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı satışa arz eden, satan veya satın alan kişi, kovuşturma evresinden önce bunları kimden temin ettiğini bildirerek yakalanmalarını sağladığı takdirde, hakkında verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.”(FSEK, 2008)
Maddeye baktığımız zaman, intihalın cezası şudur gibi direk bir tanım yapmamış olsa da dolaylı olarak intihali anlattığı barizdir. Bu konu hakkında davalar açılmış bulunmaktadır. Aynı zamanda sadece ceza yönünden değil aynı zamanda adli yani tazminat yönünden de yaptırımları bulunmaktadır.
b) TAZMİNAT YÖNÜNDEN YAPTIRIMLAR
Maddi ve manevi istemli davalar açılmıştır. Özellikle son dönemlerde sansasyon yaratan olaylar bakımından Prof. Dr. Ahmet Maranki’ye(bitkilerin efendisi olarak da bilinir) intihal hakkında yaptırım uygulandı. Yargıtay 11.Hukuk dairesi Maranki’nin manevi tazminat ödemesine ve intihala konu olan kullandığı fotoğrafların kitabından çıkarılması şeklinde bir karar vermiştir. Diğer bir sansasyon yaratan karar ise yakın tarihte meydana gelmiş ve Galatasaray Üniversite’sinde çalışan Dr.Volkan Özdemir adlı kişinin makalesinde kullandığı intihal teşkil eden kısımları için maddi ve manevi tazminat ödemesine karar vermiştir.(GAZETE)
c) YÖK YAPTIRIMLARI
Disiplin soruşturulması açılması ve mesleğini inşa etmekten men olması gibi yaptırımlar uygulanmaktadır. Hafif ceza olarak uyarı cezası ancak şu durumda uygulanmıştır; bilmeden ve dikkatsizlik sonucu olmuş ve intihal olunan eser sahibi tarafından affedilmiş ise uyarı gibi hafif bir ceza almıştır.
II. ETİK KURULUN GÖREVLERİ VE ETİK KURULA BAŞVURU ŞEKLİ VE KURULUN ÇALIŞMA ESASLARI
A. ETİK KURULUN GÖREVLERİ
1. YÖK YÖNERGESİNE GÖRE
“Kurulların görevleri
Madde 7 - (1) Bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarının görevleri şunlardır:
a) Etik ihlal iddialarını incelemek; inceleme kapsamında Rektörlük aracılığıyla gerektiğinde bilirkişi veya uzman görüşü almak, ilgili kişi ve kurumlarla yazışmalar yapmak, bilgi istemek ve inceleme kapsamında gerekli diğer işlemleri yapmak,
b) İnceleme sonucunda alınan kararları rektöre sunmak,
c) Akademik, araştırma ve yayın etiği konularında muhtemel etik dışı eylemleri ortadan kaldırmak için, ilgili birim ya da kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yaparak eğitici faaliyetler düzenlenmesini sağlamak üzere rektöre önerilerde bulunmak.”(YÖK)
2. MEVZUAT HÜKÜMLERİNE GÖRE DİĞER
“b) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine ilişkin disiplin cezası verilmesini gerektiren fiiller açısından soruşturma başlatılmadan önce bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarınca inceleme yapılması zorunludur.”(53/A/b MADDE "2547 YÜKSEK ÖĞRETİM KANUNU," 1981)
Yukarıda gördüğümüz gibi etik kurullarından görüş istenir ve bu görüş alınması zorunludur. Bunun sonucunda etik kurulunun kararına ve görüşüne göre soruşturma başlatılır. Yukarıda incelediğimiz intihal adlı etik dışı davranışta bu fazlaca önem arz etmektedir. Çünkü bu durumun sonunda bir ceza soruşturması açılma durumu da söz konusu olacaktır.
YÖK’ün yönergesinin 7. Maddesinde etik ihlallerini incelemek adlı görevi olduğu yazmaktadır, bu etik kurulunun ana görevidir ve sadece bu görevle kalmayıp devamında ceza soruşturması açılıp açılmaması bakımından verdiği görüşün önemi de mevzuat hükümlerinde gayet açık vaziyette bulunmaktadır.
B. EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULLARI(EGEBAYEK) BAŞVURU REHBERİ
“Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulları; Sosyal ve Beşeri Bilimler, Sağlık Bilimleri ve Fen ve Mühendislik alanlarında olmak üzere üç ayrı Kuruldan oluşmaktadır.
EGEBAYEK’e başvururken aşağıda yer alan bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak başvuru dosyasında bulunması gerekmektedir. Bu koşulları sağlamayan başvurular ve uygulanmaya başlanmış projeler kabul edilmemekte ve gündeme alınmamaktadır.
Başvuru koşullarını sağlayan dosyalar, başvuru sahibinin öğrenim gördüğü/çalıştığı kurum aracılığıyla üst yazı ekinde ilgili Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kuruluna gönderilmesi ile toplantı gündemine alınmaktadır. Araştırma hakkında alınan karar, yine resmi yazıyla araştırmanın gönderildiği kuruma bildirilmektedir.
ÖNEMLİ BİLGİ:
Etik kurul karar belgesi sadece araştırmanın yayın etiğine uygun olup olmadığını gösteren bir belgedir. Etik kuruldan onay alındıktan sonra araştırmanın yapılacağı kurumlardan izin belgesi alınmalı, izin belgesi alındıktan sonra çalışmaya başlanmalıdır. Süreç içinde izin belgesinin Kurulumuza gönderilmesi gerekmektedir.
Başvuru dosyasında bulunması gereken evraklar;
Başvuru sahibinin öğrenim gördüğü/çalıştığı kurumdan gelen resmi yazı,Araştırma Öneri Formu*,Araştırma takvimi*,Taahhütname* (Araştırmada görevli tüm yardımcı araştırmacıların da imzalaması gerekmektedir),Bilgilendirilmiş Onam Formu* (Araştırmada görevli tüm yardımcı araştırmacıların da imzalaması gerekmektedir),Araştırmada kullanılacak veri toplama araçları* [Sitemizde “Formlar” sekmesinde bulunan “Anketlere eklenmesi gereken bilgi” veri toplama araçlarının (anketler, ölçekler, görüşme ve gözlem formları vs.) başına eklenmelidir],TÜBİTAK başvurusu yapacak adaylar için “TÜBİTAK Proje Onay Formu*”,Kullanılacak ölçme araçları telif hakları yasası kapsamına giriyorsa; ölçek sahibinden alınan ıslak imzalı “Ölçek İzin Dilekçesi”, telif hakkı yoksa ölçek sahibiyle yapılan izin yazışmalarının örneği*,Başvuru dosyasında sunulan tüm belgelerin yazıldığı CD.
*Kurula sunulan (yukarıda sıralanmış) tüm belgelerin her sayfasının yürütücü ve (varsa) danışman tarafından (ıslak imzalı olarak) imzalanması gerekmektedir.
*Etik Kurul izni almak isteyen Lisansüstü öğrencilerin Araştırma Öneri Formu'nu hazırlarken danışmanlarını, formda yer alan "Yürütücü" bölümüne, kendilerini ise "Diğer Araştırmacılar" bölümüne yazmaları gerekmektedir.”(EGEBAYEK)
Bu yukarıda yazdığımız formlar bakımından Ege Üniversitesi EGEBAYEK sitesi kısmından bu formlar örneğine ulaşmanız mümkün olmaktadır ve ayrıca bu formlar kaynakça da ulaşmanız bakımından URL’adresi gözükmektedir.("EGEBAYEK FORMLAR ")
C. ETİK KURULUN ÇALIŞMA ESASLARI
1. YÖK YÖNERGESİNE GÖRE
“Madde 9 - (1) Yükseköğretim kurumuna ulaşan etik ihlal iddiaları, yükseköğretim kurumu bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarında incelenir.
(2) Söz konusu iddialar ile ilgili tüm bilgi ve belgeler bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarına iletilir.
(3) Yükseköğretim kurumu, gönderilen her başvuru dosyası için ayrı dosya açar.
(4) Yükseköğretim kurumuna gönderilen ve etik ihlal iddiası içeren şikâyet ve ihbar dilekçelerinde, kişilerin doçentlik başvuru sürecinin devam ettiğinin de belirtilmesi halinde hakkında etik ihlal iddiası bulunan kişinin devam eden bir doçentlik başvurusunun bulunup bulunmadığı hususu yükseköğretim kurumu tarafından derhal Üniversitelerarası Kurul Başkanlığından sorulur. Üniversitelerarası Kurul Başkanlığınca devam eden doçentlik başvurusunun bulunduğunun bildirilmesi halinde iddialar ile ilgili tüm bilgi ve belgeler Üniversitelerarası Kurul Başkanlığına gönderilir.
(5) Etik ihlali iddiası sebebiyle hakkında inceleme başlatılan kişilerden iddialara ilişkin olarak gerekli bilgi ve belgelerle birlikte yazılı savunmaları istenir. İlgili kişiler, savunma talep yazısının kendilerine ulaştığı tarihten itibaren on beş gün içerisinde savunmalarını vermedikleri takdirde, bu durumun savunma istem yazısında belirtilmesi koşuluyla kurul, diğer bilgi ve kanıtlara dayalı olarak karar verebilir. Hakkında inceleme başlatılanlar, yazılı savunmalarını sunmak üzere iddiaları içeren evrakların bir örneğinin kendilerine verilmesini talep etmeleri halinde, incelemeyi yürüten ilgili kurulca savunma istenmesi yönünde bir karar alınmaksızın da doğrudan yazılı savunmalarını sunabilirler. Ancak bu halde bu kişilerden yeniden yazılı savunma istenmeden de incelemeye devam edilebilmesi için, iddiaları içeren evrakların teslimine ilişkin tutanakta, teslim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde savunmasını vermedikleri takdirde diğer bilgi ve kanıtlara dayalı olarak karar verileceğinin açıkça belirtilmesi şarttır. Gerekli görülen hallerde savunma sözlü olarak da alınabilir.
(6) Alınacak kararlar, ilgili bilimsel araştırma ve yayın etiği kurulunda tartışmaya açıldıktan sonra oylanır ve kurul üyelerince imzalanır. Karara muhalif kalan üye karşı oy gerekçesini yazmak zorundadır.
(7) Bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarınca alınan nihai kararlar inceleme raporu niteliğinde olup, bu kararlar onaylanmak ya da başka bir karar alınmak üzere rektöre sunulur.
(8) Kurul üyeleri, uzman ve bilirkişiler yaptıkları incelemeyle ilgili edindikleri bilgi ve belgeleri açıklayamazlar.
(9) Bilimsel araştırma ve yayın etiği kurullarının inceleme sürecinde diğer kurum ve kuruluşlarla her türlü yazışmalar rektörlük aracılığıyla yapılır.”(YÖK)
2. ETİK KURULUN ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ
a) KARAR ÖNCESİ ETİK KURUL TOPLANMASI VE DEĞERLENDİRMEYE ALINMA
Etik Kurulda toplantılar önceden ilan edilmiş tarihlerde sistematik bir şekilde bir araya gelip toplanan üyelerden oluşur. Özel gündem gibi istisnai durumlar yoksa bir ay içerisinde en az iki olmak üzere bir araya gelmektedirler. Bu toplantılarda gerekli görülürse tarihlerinde değişiklik yapılabilir, yalnız bu değişiklik durumunda başvurucuların başvurma sırasının bozulmaması gerekmektedir. Etik Kurul bu konuda karar verirken gerekirse başvuran kişiyi, ona destek veren kişi veya kişileri toplantıya davet eder ve direk olarak o kişilerden bilgi alma durumu ortaya çıkabilir.
Gündeme bir başvurunun alınması için toplantı tarihinden en az beş iş günü öncesinde başvurmak gerekliliği vardır, eğer toplantının yapılması 4 iş günü kala bir başvuru yapılırsa bu başvurular gündeme alınmamakta ve başvurucunun diğer toplantıyı beklemesi gerekliliği doğmaktadır. Ancak çok istisnai olarak Etik Kurul Başkanı insiyatifi ile toplantıya başlanmış olsa bile o anda başvurucunun dosya başvurusunu kabul edilmesi ve o an da Etik Kurul’a değerlendirmesine verilmesi şansı da bulunmaktadır. Etik Kurul, değerlendirme yaparken temel olarak mevzuat da bulunan gerekliliklere bakmakta ardından da detaylı olarak aşağıdaki konular hakkında değerlendirme yapmaktadır.
b) ETİK KURUL DEĞERLENDİRMESİ VE SORDUĞU SORULAR
* Bilgiler yeterli mi ve bu bilgiler etik sorulara ne kadar yanıt verebilmiştir?
* Araştırma ne kadar hedeflerine uygundur, veri toplama formları uygulanabilir mi?
* İstatistiksel olarak yapılan analizin sonuç verme şansı var mı, gönüllü olarak yapılan kişiler için fayda ve risk oranı karşılaştırılması yapılması ve sonucunda fayda oranı riskine göre yüksek mi?
* Olanaklar yeterli mi, acil bir durum söz konusu olduğu zaman ne gibi hazırlık yapılmış ve bunların yeterli mi?
* Gönüllüler hakkında bir izinin gerekli olma durumu var ise bu izin yasal temsilcilerinden alınırken o kişiler iyice bilgilendirip aydınlatılmış mı?
* Gönüllüler nasıl kayıt edileceği, bu gönüller hakkında bilgilerin ne şekilde alınacağı ve bu gönüller hakkında özel hayatın gizliliğine aykırı olup olmayacağı?
* Bu gönüllülerde araştırma esnasında fiziken veya psikolojik bakımdan zarar görme şanı var mı varsa bunlara karşı yapılacak tedaviler hakkında sağlam taahhütnameler var mı?
* Araştırma yapılırken herhangi bir duruma karşı bir sigorta anlaşması veya destek veren tüzel veya gerçek kişi ile bir tazminat anlaşması var mı?
* Gönüllüler için masraflarının karşılanması durumu var mı varsa yeterli mi? (yiyecek, ulaşım vb)
c) ETİK KURUL KARAR AŞAMASI
· Etik Kurul karar aşamasında ilk olarak başvuru rehberinde belgelerin eksiksiz olduğundan emin olmaktadır.
· Kararlar bakımından ortak görüş esastır. Oyçokluğu ile de karar alınma durumu vardır. Kararın toplantıda olan o Etik Kurulda oy çokluğu alınması durumunda, bu karar hakkında oyçokluğu ile alınan görüşe katılmayan üyeler, neden karara katılmadıklarını belirtirler ve ardında Etik Kurul kararını imza atarlar. Bu olumsuz görüş net olmalı ve somut olarak yazdığı gerekçede o somut bilgileri belirtmesi gerekmektedir.
· Oylar eşit ise karar alınamıyorsa Başkan’ın oyu iki oy sayılır ve Başkan o kararın verilmesinde belirleyici etken olmaktadır.
· Etik Kurulda olan üyelerin o görüşülecek çalışma ile doğrudan bağlantılı olması durumunda toplantıdan önce Etik Kurul üyeleri bilgilendirme yapılmaktadır. O bağlantılı kişi, toplantının son aşaması olan karar aşamasında o üye bulunmaz ve bu durum Toplantı Tutanak Form’una yazılarak kararın içine eklenir.
III. ETİK KURUL KARARI İLETİLMESİ VE BU KARARA KARŞI HUKUKSAL YOL
A. ETİK KURUL KARARININ İLETİLMESİ
Başvuru hakkında 45 gün süre içinde karar verilir. Toplantıda alınan karardan sonra 10 gün içerisinde başvuru sahibine iletim yapılır. Karar çıktıktan sonra bu kararın ilgili olduğu gerçek veya tüzel kişilere iletilmesinde Etik Kurul’un sorumluluğu yoktur yani başvuran bu kararı almalı ve gerekli gerçek veya tüzel kişilere iletmelidir(KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ).
B. ETİK KURUL KARARINA KARŞI HUKUKSAL YOLUMUZ VE BİR DAVA ÖRNEĞİMİZ
Etik kurul kararına karşı itiraz edilebilmektedir. Yaptığınız her türlü itirazın sonuçsuz kalması durumunda hukuksal yola gitmeniz gerekmektedir. Bu davayı açarken İdari Mahkeme’sinin yetkili olduğunu bilmemiz gerekmektedir, ardından bu mahkeme kararı sonucunda üst mahkemeye gitme şansınız bulunmaktadır. Yalnız aşağıdaki kararı okuduktan sonra da göreceğiniz üzere “idari davaya konu olabilecek nitelikte kesin ve icrai nitelikte bir işlem olmadığı açık olduğundan; davanın bu gerekçe ile incelenmeksizin reddi gerekirken işin esası hakkında verilen temyize konu idare mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukuka aykırlık görülmemiştir.”(DANIŞTAY 8.DAİRESİ, 2013) adlı bir karar önümüze gelmektedir. Yani idari mahkemeye dava açmanız için bütün yolları denemiş olmanız gerekli hatta ek olarak da bu etik dışı şeklinde alınan kararın icrai nitelikte olması gerekmektedir. Bu dava açılırken buna dikkat edilmemiş bu yüzden usulen davanın reddi gerekmiştir. Aşağıda verdiğimiz örnekte hukuksal yola gitmek zorunda kalmış yalnız usulü olarak eksikliklerden dolayı bu kişinin davasının reddedildiğini incelemekteyiz. Bu karara ulaşmanız için Uyap adresinizin olması veya kazancı ya da sinerji gibi para vererek girebileceğiniz yerlerden avukat arkadaşlarımız bu kararlara ulaşabileceklerdir. Bu davada Danıştay’a gitmiş bir dava incelenecektir yani bu bir üst mahkeme kararı olduğu için emsal teşkil etmektedir.
“DANIŞTAY 8. Daire 2011/7786 E. 2013/7707 K.
ÖZET: Mevzuat uyarınca etik ihlali yapıldığının tespiti halinde ancak yaptırım önerme yetkisi bulunan Üniversite Etik Kurulunun dava konusu kararının, idari davaya konu olabilecek nitelikte kesin ve icrai nitelikte bir işlem olmadığı açık olduğundan; davanın bu gerekçe ile incelenmeksizin reddi gerekirken işin esası hakkında verilen temyize konu idare mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukuka aykırılık görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin reddi gerekmiştir.
(2577 S. K. m. 14, 15, 49) İstemin Özeti: Muğla 1. İdare Mahkemesinin 01/06/2011 gün ve E:2010/1727, K:2011/1099 sayılı kararının; hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istemidir.
Savunmanın Özeti: İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi: Ozan Muzaffer KÖSTÜ
Düşüncesi: İdare Mahkemesi kararının gerekçeli olarak onanması gerektiği düşünülmektedir.
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, Muğla Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi'nde Yardımcı Doçent olarak görev yapan davacının etik kural ihlali yaptığına ilişkin 06.04.2010 tarih ve 327 sayılı Muğla Üniversitesi Etik Kurulu işleminin iptali istemiyle açılmıştır.
İdare mahkemesince; davacının TÜBİTAK projesindeki çalışmalardan yararlanmak suretiyle bağımsız makale yayımlaması nedeniyle etik kural ihlali yaptığından bahisle tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14. maddesinin 3/d bendinde, dava dilekçelerinin, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı yönünden inceleneceği, 15. maddesinin l/b bendinde ise, 14. maddenin 3/c, 3/d ve 3/e bentlerinde yazılı hallerde davanın reddine karar verileceği, hükmüne yer verilmiştir.
İdarî davaya konu olabilecek idari işlemler, idare tarafından bir kamu hizmetinin yürütülmesi amacıyla, kamu gücü kullanılarak tek yanlı olarak tesis edilen ilgililerin hukukunu etkileyen kesin ve yürütülmesi zorunlu işlemlerdir.
Muğla Üniversitesi Senatosunun 16.12.2009 tarih ve 415 sayılı toplantısında kabul edilen Muğla Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu Yönergesinin 3. maddesinin 1. fıkrasında; "Etik Kurul; özel mevzuatı olanlar dışında kalan arşiv araştırması, deney, inceleme ve alan çalışmaları gibi tüm bilimsel çalışmaları hukukun genel ilkeleri, yürürlükteki mevzuat hükümleri ve etik açıdan değerlendirmek amacıyla Senato tarafından oluşturulur."; "Yaptırım ve Yükümlülükler" başlıklı 9. maddesinde ise; "(1) Araştırma süresince öngörülmemiş olan bir etik ihlal ortaya çıkarsa, bu durum Etik Kurula bildirilmelidir. Kurul gerek duyarsa bu araştırmayı izlemeye alır.
(2) Etik Kurul, bilimsel araştırma ve yayın kuralları çiğnendiğinde, disiplin yönetmeliği hükümlerinin uygulanması konusunda teklifte bulunur, bunun yanında bazı yaptırımlar da önerebilir. Önerilen yaptırımlar, Üniversite Yönetim Kuruluna sunulur. Bu çerçevede şu tür yaptırımlar önerilir:
a) Etik dışı davranan araştırmacı veya araştırmacıların proje başvuruları işleme alınmaz ve yürütmekte oldukları projelerin iptali teklif edilebilir.
b) Etik Kurul, etiğe aykırı bulunan bir araştırmanın durdurulmasını gerekli gördüğünde, talebini gerekçesiyle birlikte Rektörlüğe iletir ve uygun görülenler durdurulur.
c) Üniversite dergilerinde yayınlanmış makalelerden yayın etiğine aykırı hususlar içerdiği kanıtlananlar geri çekilmiş sayılır ve bu husus dergide gerekçesi ile birlikte yayımlanır.
ç) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacılara / yazarlara / destek başvurusu sahiplerine, karar tarihinden başlayarak en az 3 (üç), en fazla 5 (beş) yıl süreyle herhangi bir destek verilmez.
d) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacı / yazar / destek başvurusu sahiplerinin tespit edilen etiğe aykırı davranışları kurum veya kuruluşlarının yanı sıra ilgili meslek kuruluşlarına, fon sağlayan ve/veya destek veren kişi ve kurumlara, ilgili kongre ve sempozyum düzenleme kurullarına, etiğe aykırı yayının yapıldığı dergi editörüne, vb. ilgili kişi ve kuruluşlara, Rektörlük tarafından yazılı olarak bildirilir.
e) Etiğe aykırı araştırmanın Avrupa Birliği Projesi veya TÜBİTAK Projesi olması durumunda, projenin durdurulması ilgili kuruluşlara teklif edilir." düzenlemeleri yer almıştır.
Dava dosyasının incelenmesinden; Muğla Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinde Yardımcı Doçent olarak görev yapan davacı ile birlikte TÜBİTAK'ın 107K25 numaralı ve "Türkiye'de Tüketicilerin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Yönelik Bilgi Düzeyleri ve Eğilimleri" başlıklı projesinde araştırmacı olarak görev alan Prof. Dr. ...'nın, anılan projenin sonuçlanması aşamasında davacı tarafından bağımsız hareket edilerek "............" başlıklı makaleyi yayımlaması üzerine 10.12.2010 tarihli dilekçe ile şikayette bulunması neticesinde, Etik Kurulu Başkanlığı tarafından yapılan inceleme sonucunda hazırlanan raporda; davacının adı geçen makaleyi yayımlarken projede araştırmacı olarak görev yapan şahısla işbirliğine gitmediği, bu davranışın etik kuralı ihlali niteliğinde olduğu yönünde tesis edilen 06.04.2010 tarih ve 327 sayılı işlemin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda; yukarıda aktarılan mevzuat uyarınca etik ihlali yapıldığının tespiti halinde ancak yaptırım önerme yetkisi bulunan Üniversite Etik Kurulunun dava konusu kararının, idari davaya konu olabilecek nitelikte kesin ve icrai nitelikte bir işlem olmadığı açık olduğundan; davanın bu gerekçe ile incelenmeksizin reddi gerekirken işin esası hakkında verilen temyize konu idare mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukuka aykırılık görülmemiştir.
Ayrıca, dosyadaki bilgi ve belgelerden davacının doçentlik başvurusu esnasında aynı makale ile ilgili yapılan inceleme sonucu Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı Etik İnceleme ve Soruşturma Komisyonunun 03.02.2011 tarihli raporu doğrultusunda davacının etik ihlalinde bulunmadığı yönünde karar alındığı da görülmektedir.
Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin reddiyle, temyize konu Muğla 1.idare Mahkemesi kararının yukarıda belirtilen gerekçeyle onanmasına, temyiz giderlerinin istemde bulunan davacı üzerinde bırakılmasına, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15(onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 07.11.2013 tarihinde oybirliği ile karar verildi.”(8.DAİRESİ, 2013)
SONUÇ
Bu çalışmada etik dışı davranışların neler olduğunu hakkında genel bilgi verilmekte ve basit örneklerle desteklenerek bilgilerin pekişmesinin sağlanması hedeflenmektedir. Özellikle intihal üzerinde durulmuş ve hukuksal anlamda bir cezai yaptırım olduğu detaylıca anlatılmaktadır. Her etik dışı davranışa karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilmesi mümkün iken ceza davası için kanunlarda o konu ile ilgili kesin bir bilgi olması lazım olduğundan intihalin de kanunda dolaylı olarak anlatılarak bir hapis cezasının olduğundan dolayı ceza davası açılmasının mümkün olduğunu unutmamak gerekmektedir. Tabi ki de etik kuruluna şikayet ile YÖK’ün izni ile o kişiye karşı yaptırım uygulaması da mümkün olabileceğini görmekteyiz.
İkinci kısımda etik kurulun görevlerini YÖK’ün yönergesine ve mevzuata göre incelemiş bulunmaktayız. Ceza soruşturması bakımından bu soruşturmanın açılması için Etik Kurul’un görüşünün ne kadar önemli ve hatta zorunluluk teşkil ettiğini görmüş bulunmaktayız. Devamında EGEBAYEK’in sayfasına girerek ege üniversitesi etik kuruluna başvurmamız gerektiğinde ne gibi formlar doldurmamız gerektiği hakkında bilgi sahibi olmaktayız. Etik kurulun çalışma esasları hakkında genel bilgi vermiş bulunmakta aynı zamanda YÖK yönergesine göre bu konuyu çalışmamızda bahsetmiş bulunmaktayız. Aynı zamanda Etik Kurul’u karar alırken nelere dikkat ettiği hakkında da bu çalışmamızda bilgi verilmiş olunmaktadır.
Üçüncü kısmında ise etik kurulun kararın o tarihten 10 gün sonra bize iletileceğini ve devamında itiraz edebileceğimizi, itirazımın da asılsız kalması sonucunda bu Etik Kurul’u kararının icrai ve kesin nitelikte olduğundan emin olunmasını gerekemtedir. Daha sonra İdare Mahkeme’de dava açmamız gerekliliğini bakımından ne kadar önem arz ettiği çalışmada bahsedilmektedir. Eğer bu bakımdan dikkatli olunmazsa Danıştay’ın(2013) kararının olduğu gibi kesin ve icrai nitelikte olmadığından dolayı davanın olumsuz sonuçlanabilme durumu ile karşılaşma durumunun varlığını bu çalışmada gösterilmektedir.
IV. KAYNAKÇA
İPTAL DAVASI - İDARİ DAVAYA KONU OLABİLECEK NİTELİKTE KESİN VE İCRAİ NİTELİKTE BİR İŞLEM OLMADIĞI - İDARE MAHKEMESİ KARARINDA SONUCU İTİBARIYLA HUKUKA AYKIRILIK GÖRÜLMEDİĞİ - TEMYİZ İSTEMİNİN REDDİ, (2013).
2547 YÜKSEK ÖĞRETİM KANUNU, (1981).
EGEBAYEK. EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULLARI.
EGEBAYEK FORMLAR Retrieved from https://egebayek.ege.edu.tr/tr-900/formlar_.html (ERİŞİM TARİHİ 6 0CAK 2020)
FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU(FSEK) MADDE 71, (2008).
GAZETE, H. Retrieved from https://www.haberturk.com/entelektuel-intihal-davasi-sonuclandi-1840905 (20 OCAK 2020)
OSMAN, İ. (2009). BİLİMSEL YAYIN ETİĞİ İLKELERİ, YANILTMALAR YANILTMALARI ÖNLEMEYE YÖNELİK ÖNERİLER.
UÇAK, N. Ö., & BİRİNCİ, H. G. (2008). BİLİMSEL ETİK VE İNTİHAL. Türk kütüphaneciliği, 22(2), 187-204.
ÜNİVERSİTESİ, K. MERKEZİ ETİK KURUL STANDART İŞLEYİŞ YÖNTEMİ ESASLARI. Retrieved from http://etikkurul.kocaeli.edu.tr/dosyalar/ETIK_KURUL_STANDART_ISLEYIS_YONTEMI_ESASLARI.pdf (ERİŞİM TARİHİ 6 OCAK 2020)
YÖK BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ.
Comments